Hallux valgus

Definitie

De term “hallux” staat voor “grote teen”. Van zodra de grote teen afwijkt van zijn rechte as, en steeds meer in de richting van de kleine teen wijst, kunnen we spreken van een “valgus” afwijking. Hierbij ontstaat onvermijdelijk een beenderige uitstulping aan de binnenzijde van de voet, welke ook wel “bunion” wordt genoemd.

Oorzaken

Meerdere oorzaken zijn beschreven. Vaak is er een familiale aanleg en meestal wordt deze afwijking teruggevonden bij dames. Het dragen van nauw aansluitende, hoge schoenen kan de afwijking doen toenemen.

Vermits een zeker onevenwicht ontstaan is tussen de botstructuren en de ligamenten en pezen, kent deze “valgus” afwijking een progressieve toename van de vervorming, dewelke zich over meerdere zoniet tientallen jaren kan verspreiden.

Symptomen

De behandeling hangt volledig af van het ongemak U als patiënt ervan ondervindt. Aangezien de pijn thv de bunion steeds verergert met onaangepast schoeisel, zullen de symptomen dus ook rechtstreeks samenhangen met het type en de maat van de schoenen die men draagt. Daarenboven is de beleving van de pijn enorm verschillend van persoon tot persoon. Sommige patiënten hebben slechts een kleine afwijking, met heel veel ongemak en last tijdens de dagdagelijkse taken, terwijl anderen grote misvormingen hebben, met weinig symptomen.

Fig-48
Fig-49
Fig-50

De meest voorkomende klacht is het vinden van aangepast schoeisel en zodoende het tekort aan ruimte voor de mediale uitstulping van de grote teen. Hierdoor ontstaan wrijving, ontsteking en soms wonden.

Fig-51

In het begin van deze hallux valgus stand, kan de grote teen nog zijn functie uitoefenen tijdens het normale gangpatroon. Bij toename van de afwijking echter, heeft de buigpees minder kracht en wijkt ze steeds verder af van haar normale traject. Hierdoor zal de grote teen minder afduwen tijdens het lopen, waardoor een drukverhoging kan plaatsvinden onder de rest van de voorvoet. Zelfs indien de hallux valgus weinig pijnlijk is maar de rest van het voorste deel van de voet (hamertenen of metatarsalgie) meer en meer symptomen vertoont, kan er wel degelijk een indicatie tot chirurgisch ingrijpen bestaan.

Behandeling

Grotendeels kan de behandeling van een hallux valgus afwijking als volgt worden samengevat: ofwel past U als patiënt Uw schoeisel aan aan Uw voet, ofwel moet de voet aangepast worden aan Uw schoeisel!” Dit klinkt eenvoudig, maar is de rake klare waarheid. Ook moet men beseffen dat esthetische chirurgie ivm een hallux valgus afwijking uit de boze is.

Niet-operatieve behandeling

In eerste instantie moeten de schoenen worden aangepast om wrijving te voorkomen, en dit kan men doen door platte schoenen te kiezen met een wijde, soepele tip. Steunzolen op zich kunnen eventueel een bijhorend achtervoet probleem of metatarsalgie verhelpen, maar daardoor zal in principe iets minder plaats voorhanden zijn voor de grote teen en zal de wrijving kunnen verergeren.
Nachtspalken hebben een zeker nut zolang Uw groei nog niet beëindigd is, m.a.w. na de adolescentie is deze behandeling niet meer aangeraden.

Fig-52

Podologen kunnen U bepaalde corrigerende en stabiliserende orthesen maken. Deze kunnen soms de afwijking vertragen, maar zullen zeker geen blijvende correctie geven.
Indien ondanks al deze aanpassingen de pijn nog steeds aanwezig blijft, weet dan dat een heelkundige correctie soelaas kan brengen.

Fig-53

Operatieve behandeling.

Er bestaan velerlei soorten ingrepen om de grote teen weer mooi recht te zetten en daarmee de irritatie aan de binnenzijde te genezen.

Fig-54

De gekozen techniek zal onder andere afhangen van volgende factoren: de ernst en de grootte van de afwijking, zijn corrigeerbaarheid (m.a.w. is hij passief terug te brengen tot een rechte stand), de aanwezigheid van artrose, de aanwezigheid van bijhorende pathologieën, de beweeglijkheid van het gewricht, de voorkeur van de chirurg, de lengte van de grote teen in vergelijking met de andere,… De bedoeling is steeds het onevenwicht ,dat is ontstaan rond het gewricht, te herstellen door het metatarsaal beentje opnieuw te plaatsen bovenop de sesamoid beentjes.

  • een exostosectomie, of het simpelweg verwijderen van de botuitstulping, zal maar heel zelden volstaan en/of een blijvend resultaat geven. Daarom moet deze bijna steeds plaatsvinden in combinatie met een osteotomie van de eerste metatarsaal.

Fig-55

 

  • Afhankelijk van de ernst van de afwijking, van de oriëntatie van de gewrichtsoppervlakken, kan een dergelijke osteotomie uitgevoerd worden aan de basis (proximaal), in het midden (diaphysair) of aan het uiteinde (distaal).
  • Distale osteotomieën, zoals de Chevron en de Scarf, zijn typisch ietwat stabielere reconstructies en behoeven van tijd tot tijd een fixatie met een schroef, welke zelden of nooit nadien hoeft verwijderd te worden. Vaak wordt dit uitgevoerd in combinatie met een osteotomie van de eerste phalanx (Akin). Directe steunname à minima op een speciale postoperatieve schoen is toegestaan gedurende de eerste 4-6 weken.

Fig-56

 

  • Proximale osteotomieën en/of arthrodeses laten grotere correcties toe, maar zijn minder stevig en hebben dan ook betere fixatiemethoden nodig, alsook een verbod tot steunname gedurende een 6-tal weken, al dan niet mits bescherming van een gips.

Fig-57
Fig-58

 

  • Percutane chirurgie lijkt ons hier niet op zijn plaats vermits de subtiliteit die vereist is bij een dergelijke correctie een duidelijk zicht “in loco” nodig maakt.
  • Indien het gewricht artrose vertoont en/of voorgaande chirurgie niet het verhoopte resultaat heeft gegeven, en/of er quasi geen beweging meer aanwezig is, kan er steeds de meest betrouwbare chirurgie worden uitgevoerd nl. een arthrodese. Deze ingreep laat toe zowel de afwijking te corrigeren, een eventuele recidive uit te sluiten alsook de artrose te behandelen.

 

Postoperatief beleid

Dergelijke ingrepen kunnen gerust uitgevoerd worden in daghospitaal, maar vaak blijft de patiënt één nacht na de operatie in het ziekenhuis vnl in verband met de pijnbestrijding. Hedendaagse technieken in anesthesie hebben deze ingrepen veel minder pijnlijk gemaakt dan vroeger in de volksmond werd verteld. Wat wel absoluut noodzakelijk is na de operatie, is de strijd tegen de zwelling. Vermits de voet het laagste deel is van het lichaam, zal sowieso de zwaartekracht ervoor zorgen dat gedurende enige maanden zwelling optreedt. Deze zwelling moet bestreden worden met een verband dat enkel door ons wordt aangelegd, door tijdens de eerste 3-4 weken de voet zoveel mogelijk in hoogstand te houden, via ijsapplicatie,…

Wanneer moet een hallux valgus geopereerd worden

U kan overwegen om Uw hallux valgus te laten opereren, vanaf het moment dat het aanpassen van schoeisel niet meer volstaat, of wanneer er in de aanwezigheid van een hallux valgus pijn ontstaat onderaan de voet of ter hoogte van de tenen.